Het lijkt wel Groundhog Day: vrijwel elk jaar is er een nieuw voorstel in de Universiteitsraad tot herziening van het verkiezingsstelsel naar een partijenstelsel, en elk jaar komt het er toch niet van. De Rotterdamse raad kampt bij de verkiezingen met de laagste opkomstcijfers van alle Nederlandse universiteiten. Tegelijkertijd is het ook de enige universiteitsraad in het land zonder partijen- of lijstenstelsel. Kandidaten doen op individuele basis mee aan de verkiezingen. De frustratie in de raad hierover stamt al uit tenminste 2013.  Afgelopen voorjaar wilde er een ‘partij’ meedoen aan de verkiezingen, maar daar werd een stokje voor gestoken door het Centraal Stembureau.

Partijen kunnen meer kandidaten en vooral meer kiezers lokken, meer continuïteit en verantwoording bieden en voorkomen dat er spookraadsleden zijn, zeggen de voorstanders. Maar voorstellen tot wijziging haalden tot nu toe nooit ongeschonden de eindstreep. De meest succesvolle poging daartoe in 2018 leidde wel tot een wijziging van een facultair stelsel (waarbij per faculteit één of meerdere zetels te winnen waren) naar een twee jaar durende pilot met een centraal kiesstelsel, maar het voorstel om ook partijen toe te staan werd toen op het laatste moment geschrapt.

Daarmee lijkt de raad opgezadeld met een ‘worst of both worlds’-compromis: geen gegarandeerde vertegenwoordiging meer van elke faculteit, maar ook geen verbetering in de manier om je bij verkiezingen te profileren als kandidaat. Centrale verkiezingen zonder partijen leidden er – zeker in coronatijd – toe dat veel kandidaten het erg lastig vonden om zichzelf in de campagne te laten zien. Daarom riepen negen studentleden in september de rest van de raad in een brief op om in dit dossier naar de stem van de studenten in de raad te luisteren.

Daar is geen gehoor aan gegeven. Uit een rondvraag door EM blijkt dat tijdens de anonieme stemming van afgelopen dinsdag tien van de twaalf studenten voor het studentenpartijenstelsel gestemd hebben. Twee stemden tegen. Van de medewerkers stemden er waarschijnlijk zeven van de twaalf tegen, twee stemden voor. De overige leden stemden blanco. De uitslag: 12-9. Omdat een tweederde meerderheid benodigd is voor een stelselwijziging werd het voorstel verworpen.

Dat er geen tweederde meerderheid gehaald is, komt door het aantal tegenstemmers onder de medewerkers. Dat is pikant, omdat het voorstel niet direct betrekking heeft op de medewerkers: het gaat alleen om de studentenverkiezingen. Albert Wagelmans, die als medewerker meewerkte aan de voorbereiding van het voorstel en vóór stemde, vindt het echter juist een goede zaak dat medewerkers ook hun stem laten gelden bij studentenonderwerpen: “We vragen iedereen om met een kritische blik naar alle voorstellen te kijken. En ik heb het idee dat iedereen ook bereid is om naar elkaar te luisteren. Maar dan kan het zo uitpakken dat een deel van de leden bij de weging van argumenten tot een andere conclusie komt.”

Wouter van Dam, voorzitter van de studenten in de raad en een van de twaalf vóórstemmers, noemt het ‘heel jammer’ dat het voorstel is weggestemd, ook omdat bij hem het idee leeft dat sommige tegenstemmers in de discussie voorafgaand aan de stemming niet duidelijk zijn geweest over hun standpunten.“ Daarbij moet ik wel zeggen dat er voor mijn gevoel te weinig tijd was voor een goed debat hierover.”

Raadsvoorzitter Hans van den Berg – zelf medewerker en als voorzitter neutraal in het debat – vraagt zich eveneens af waarom raadsleden met reserveringen niet ‘wat vaker hun hand opgestoken hebben’ als het voorstel besproken werd. “Sommige leden zeggen: we hebben niet genoeg tijd om het idee van een partij stelsel te bespreken. Dat is niet waar. De vorige raad en deze raad is hier al ruim een half jaar mee bezig, en verschillende voorstellen voor een partijenstelsel zijn al ongelooflijk vaak heen en weer gegaan.” Tegelijk geeft Van den Berg toe dat de tegenstanders zich ook niet altijd gehoord voelden.

Onder sommige medewerkers en ook studenten leven namelijk principiële bezwaren tegen het partijenstelsel. Zo is er de vrees dat minderheden, zoals internationale studenten en studenten met een migratieachtergrond, geen voet aan de grond zullen krijgen in de (nog op te richten) partijen. “Met die vrees is niets gedaan in dit voorstel”, zegt studentlid Younes Assou. Andere leden vrezen een politisering van de raad, omdat partijen zich willen onderscheiden. Dat zou de relatie met het College van Bestuur bemoeilijken. Om sterk te staan, probeert de raad zich nu zoveel mogelijk als één blok te presenteren tegenover het CvB.

Ook worden er nog alternatieve stelsels gepitcht, zoals een systeem waarbij je een ranking van je favoriete kandidaten maakt, of een terugkeer naar het oude facultaire stelsel. De vraag is of een nieuw voorstel snel genoeg uitgewerkt kan worden om op tijd over te stemmen. Als er niet snel een besluit genomen wordt, kan de software niet meer op tijd worden omgebouwd  voor de verkiezingen in april en is er weer (minstens) een jaar vertraging.

De meeste raadsleden lijken echter ook niet gelukkig te zijn met het huidige stelsel, waarbij er wel centrale verkiezingen zijn maar geen partijen. Welke kant het dan wel op moet met de raadsverkiezingen, is ongewis. Komende week heeft voorzitter Van den Berg een informele vergadering gepland om te kijken of de raad het toch nog eens kan worden over een voorstel om de medezeggenschap te versterken, door bijvoorbeeld de huidige pilot met centrale verkiezingen te verlengen.